Datavisualisatie
Hoe lokale partijen steeds meer de overhand nemen in de gemeenteraad
27 maart 2022
Noa van de Klundert
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2021-2022). Bachelor Geschiedenis

Bij de gemeenteraadsverkiezingen hebben lokale partijen 36 procent van de stemmen weten te bemachtigen in Nederland. Daarmee komen de lokale partijen – weer – als grote winnaar uit de bus.

Foto: Sebastiaan ter Burg (CC BY 2.0).

Afgelopen maand was het weer zover: gemeenten hingen vol met posters van lijsttrekkers, social media ontplofte met de stem-op-mij berichten en vertegenwoordigers van partijen gingen langs de deuren om mensen te overtuigen van hun partij. Na de uitslag was één ding duidelijk: de lokale partijen haalden gezamenlijk meer dan een derde van alle stemmen binnen en kwamen, net als voorgaande verkiezingen, als winnaars uit de bus. Hiermee verstevigen ze hun positie binnen de gemeenteraden. In sommige gemeenten, zoals Druten en Vlieland, zal er dit jaar zelfs geen enkele raadszetel door een landelijke politieke partij worden ingenomen.

Toename stemmen lokale partijen
Sinds 2006 neemt het aantal stemmen op lokale partijen in de gemeenteraadsverkiezingen toe. Met de afgelopen verkiezingen is het aantal stemmen fors gestegen ten opzichte van vier jaar geleden. Waar de lokale partijen toen 29 procent van de stemmen wisten te bemachtigen, is dat dit jaar 36 procent. Uit onderzoek van Julien van Ostaaijen, universitair docent aan de universiteit van Tilburg, blijkt dat een aantal factoren hierin een grote rol spelen: lokale partijen profileren zich makkelijker op lokale thema’s, worden niet gehinderd door een ideologisch partij-profiel en lijken beter in staat een eigen achterban op te bouwen binnen de gemeenten.

Joost den Hoed, voorzitter van de Studenten voor Leiden (SVL), een lokale partij in de gemeente Leiden, is het met de uitkomst van het onderzoek eens. Volgens Den Hoed is het voor lokale partijen makkelijk om in contact te staan met stemmers. ‘’We komen ze tegen bij verenigingen, in de stad en op de markt, maar Mark Rutte kom je natuurlijk niet zomaar tegen’’. Lokale partijen onderscheiden zich volgens Den Hoed van de landelijke partijen doordat zij vrij zijn om los van de landelijke lijn van een partij beleid te maken. ‘’Wij zijn geen beroepspolitici, maar willen ons inzetten voor projecten voor de stad’’.

Uit het onderzoek blijkt ook dat de ontwikkelingen binnen de landelijke politiek een grote invloed hebben op de winst van de lokale partijen. Hoe groter de onvrede over de landelijke politiek, hoe eerder er gestemd wordt op partijen die niet geassocieerd worden met Den Haag. Den Hoed merkt dit ook: “Je hoort de laatste tijd toch best vaak voorbij komen dat men klaar is met de landelijke politiek. Mensen denken dan: 'laat de lokale mensen het maar eens proberen.' Zeker ook omdat landelijke partijen vaak gelinkt worden aan de coronacrisis en de toeslagenaffaire. Kiezers die weinig vertrouwen hebben in de landelijke politiek zien de lokale partijen als een goed alternatief''.

Limburg en Noord-Brabant
In Limburg en Noord-Brabant hebben de lokale partijen relatief gezien de meeste stemmen binnengehaald. Zo stemde 43 procent in Noord-Brabant op een lokale partij, en in Limburg kregen de lokale partijen zelfs 50 procent van de stemmen. Volgens een onderzoek dat Omroep Brabant heeft laten doen door het onderzoeksbureau Newcom doen de lokale partijen het al langere tijd goed bij de verkiezingen in Brabant. Zo werd er in 2018 door 38,1 procent van de kiezers gestemd op een lokale partij, en vier jaar eerder lag dat percentage op 37,2 procent. De oorzaken hiervan zijn volgens het onderzoek dat mensen het makkelijker vinden om contact op te nemen met de gemeente en tevreden zijn over de behandeling van vragen en klachten. 

Volgens het Historisch Nieuwsblad spelen lokale partijen al decennia lang een belangrijke rol binnen de gemeenteraden in Limburg en Brabant. Dat heeft volgens het het blad te maken met de grote invloed van het katholieke geloof in deze provincies. Het katholieke geloof had daarmee ook invloed op de verkiezingen, waardoor niet-katholieke landelijke partijen zich vaak afhielden van de gemeenteraadsverkiezingen. Hierdoor is de kieslijst in deze provincies tegenwoordig nog grotendeels gevuld met lokale partijen, wat het moeilijker maakt voor de landelijke politieke partijen om ertussen te komen.

27 maart 2022 |
Noa van de Klundert
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2021-2022). Bachelor Geschiedenis