Van de eerstejaars universiteitsstudenten komt inmiddels 40 procent uit het buitenland. Dat blijkt uit nieuwe cijfers die het CBS op 18 maart publiceerde. Het beeld dat ons hoger onderwijs overspoeld wordt door internationale studenten lijkt hiermee bevestigd. Maar is dat wel zo? En hoe gaat het er in de rest van Europa aan toe?

‘Niet discriminerend bedoeld, maar ik vind dat er erg veel buitenlandse studenten in Nederland zijn.’ Martijn (21), derdejaars sterrenkundestudent aan Universiteit Leiden, is allesbehalve enthousiast over de internationalisering van het onderwijs. Vooral de verengelsing baart hem zorgen. ‘In de praktijk komt het vaak neer op steenkolenengels, wat de onderwijskwaliteit niet ten goede komt. Daarnaast is de master die ik wil doen in het Engels en ben ik bang dat ik door concurrentie van internationale studenten geen plekje kan bemachtigen.’ 

De discussie over internationalisering op hogescholen en universiteiten woedt al jaren. Voorstanders, zoals het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, stelt dat ‘internationalisering het hoger onderwijs veel kan brengen.’ Het Ministerie draagt als voorbeeld de kennismaking met andere culturen aan. Verder betoogde Ingmar Visser, universitair hoofddocent ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), vorig jaar in de Volkskrant dat onderwijsinternationalisering bijdraagt aan de Nederlandse kenniseconomie en internationale betrekkingen. 

Desondanks lijkt de afgelopen jaren vooral het kamp van de tegenstanders gegroeid, of deze groep is harder gaan schreeuwen. Rechtse politieke partijen, zoals VVD, PVV en FvD, willen inmiddels een rem op de instroom van buitenlandse studenten. Met name de verengelsing van het curriculum en de groeiende krapte op de studentenwoningmarkt zijn voor rechts pijnpunten. Ook hogescholen en universiteiten zelf luiden de noodklok, omdat zij de toestroom van internationale studenten niet meer aankunnen. Geertje ten Dam, rector magnificus van de UvA, vertelde onlangs aan EenVandaag dat zij zich grote zorgen maakt: ‘Het is te veel, het past letterlijk niet.’

Dergelijke uitspraken lijken het beeld te bevestigen dat we overspoeld worden door internationale studenten. Vergeleken met onze buurlanden groeit het percentage buitenlandse studenten in Nederland echter niet buitenproportioneel. Bovendien zijn er op Europees niveau landen waar het aandeel internationale studenten vele malen hoger ligt. 

Verdriedubbeld

Inhet huidige studiejaar volgen 115 duizend buitenlandse studenten hoger onderwijs (een opleiding aan een hogeschool of universiteit) in Nederland. Dit blijkt uit cijfers die het CBS op 18 maart 2022 publiceerde. In het studiejaar 2005/’06 waren dit er nog 33 duizend, dus hun aantal is sinds die tijd meer dan verdriedubbeld. Ook groeit het aantal internationale studenten nu sterker dan het aantal Nederlandse. Dit studiejaar kwamen er bijna 4 duizend Nederlandse studenten bij, vergeleken met meer dan 11 duizend internationals. 

Dat de toestroom van buitenlandse studenten ook tijdens de coronapandemie gestaag doorging, komt volgens het CBS doordat veel onderwijs online gegeven werd. Hierdoor vormden reisbeperkingen geen obstakel. Wel heeft de pandemie een zware mentale tol geëist van buitenlandse studenten in Nederland. Vaker dan Nederlandse studenten voelden zij zich eenzaam en angstig, blijkt uit cijfers van het Trimbos Instituut. Volgens recent onderzoek van Nuffic, een Nederlandse organisatie voor internationalisering in het onderwijs, komt dit doordat het ontmoeten van nieuwe mensen en integreren in de Nederlandse cultuur bemoeilijkt werden door de coronamaatregelen. 

Niet buitenproportioneel

Onderstaande grafiek, die de ontwikkelingen in Nederland vergelijkt met die in andere West-Europese landen, laat zien dat de forse toename van het aantal internationale studenten in Nederland niet zo opvallend is als het lijkt. De data zijn afkomstig van Eurostat, het statistiekbureau van de Europese Unie, en de meest recente cijfers komen uit 2018. De grafiek laat ten eerste zien dat het aandeel internationale studenten in Nederland in de periode 2013-2018 met iets minder dan 2,5 procentpunt gestegen is. In alle landen behalve Frankrijk, waar het aandeel afneemt, schommelt de groei tussen de 0,47 en 2,9 procentpunt. Nederland zit hiermee aan de hoge kant van het spectrum, maar is geen uitschieter.

Ten tweede blijkt uit deze grafiek dat er West-Europese landen zijn waar het percentage internationale studenten al jaren hoger ligt dan in Nederland, namelijk Zwitserland en Oostenrijk. 

Achtste plek

Wanneer we nog verder uitzoomen en het percentage internationale studenten op Europees niveau analyseren, zien we dat Nederland wederom geen uitschieter is. De meest recente cijfers van Eurostat, wederom uit 2018, tonen dat Nederland met bijna 12% buitenlandse studenten op plek acht staat in de Europese ranglijst. Hiermee laten we een groot aantal Europese landen achter ons, maar komen we niet in de buurt van de koplopers: Liechtenstein (88%), Luxemburg (48%) en Cyprus (24%). 

De hoge score van Luxemburg valt deels te verklaren doordat Luxemburgers die hun middelbare school afronden in het buitenland en zich vervolgens in hun eigen land inschrijven voor hoger onderwijs, meegeteld worden als buitenlandse student. Cyprus zijn hoge percentage internationale studenten komt mede door de uitstroom van studenten uit Groot-Brittannië vanwege onzekerheid over Brexit. Cyprus was voor deze groep een aantrekkelijke bestemming. Tot 1960 was het Zuid-Europese eiland een kolonie van Groot-Brittannië, waardoor er tot op de dag van vandaag goed Engels gesproken wordt.

Los van deze uitzonderingen blijkt vooral onderwijskwaliteit de bepalende factor te zijn bij de keuze voor een opleiding in het buitenland. Uit een onderzoek van Nuffic uit 2021 blijkt dat voor 87% van de internationale studenten het niveau van het Nederlandse onderwijs de doorslag gaf.   

Een vergelijking met de rest van Europa nuanceert het beeld dat we overspoeld worden door internationals dus enigszins. Op het gebied van groeicijfers en percentage internationale studenten zit Nederland aan de hogere kant van het Europese spectrum, maar een uitschieter zijn we niet. Toch benadrukt sterrenkundestudent Martijn dat hiermee de problemen in Nederland niet over zijn: ‘Ook al is het in andere landen erger, daarmee zijn de overvolle klaslokalen, college in gebrekkig Engels en de krapte op de studentenwoningmarkt hier niet opgelost.’