Een rijbewijs halen. Wie wil dat nou niet? Het lijkt steeds normaler om een autorijbewijs te gaan halen zodra je 18 bent geworden. Toch is het idee van een rijbewijs leuker dan het daadwerkelijk verkrijgen van het rijbewijs. Dat komt mede door het CBR. De kosten voor rijbewijzen worden steeds hoger, en de slagingspercentages steeds lager. Kan je dan niet beter met de trein?
Bijna elke burger in Nederland krijgt wel eens te maken met het CBR. Het CBR, oftewel het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen, voorziet mensen van een rijbewijs waarmee ze de rest van hun leven een voertuig kunnen besturen. Of het nou gaat om een scooter, een motor, een bus of een gewone personenauto; als je een rijbewijs nodig hebt, moet je bij het CBR zijn.
Het grootste deel van de inwoners van Nederland heeft een rijbewijs, en dan vooral het B-rijbewijs. Dat heb je nodig om een auto te kunnen besturen. Voor de mobiliteit van de gemiddelde Nederlander is dat handig, zeker als je kijkt naar de makkelijk begaanbare én verbindende wegen in Nederland.
Vanaf je 17e levensjaar mag je in Nederland je autorijbewijs halen. Het autorijbewijs in Nederland heet het B-rijbewijs. Dan mag je nog niet zelfstandig rijden, maar dan ben je wel in het bezit van je rijbewijs. Als je 18 bent geworden, mag je zelfstandig autorijden.
'Snel' je rijbewijs halen
Een rijbewijs halen is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Dat werd bijvoorbeeld al opgemerkt door het grote aantal klagers bij het BNNVARA-programma BOOS, gepresenteerd door Tim Hofman. In de YouTube-serie werd het duidelijk dat de wachttijden om examen te kunnen doen voor jongeren met een aandoening ontzettend lang waren, door de doktersverklaringen die moeten worden aangevraagd. Ook zou het aan het verouderde systeem van het CBR liggen. De instantie zou hard gaan werken om de achterstanden in te halen.
De wachttijden bij het CBR zijn al langere tijd aan het oplopen, en bereikten een hoogtepunt met de coronapandemie. Omdat rijlessen en praktijkexamens niet door konden gaan, werd het aantal achterstanden hoger dan ooit. De afgelopen maanden konden de wachttijden voor een praktijkexamen wel tot achttien weken oplopen.
Als rijles weer mogelijk was, kwamen er meer aanvragen om te mogen afrijden. Maar de leerlingen van wie hun theorie- of praktijkexamen eerder was afgelast, kregen voorrang. Zo ontstond er meer vraag dan aanbod voor praktijkexamens. Deze achterstand moest worden ingehaald, en daar werd volgens het CBR hard aan gewerkt.
Volgens Mohamed Ouazane, rijinstructeur sinds 2011 bij rijschool J&A, zijn deze lange wachttijden voor sommige leerlingen fataal. 'Soms waren deze zo lang, dat leerlingen moesten stoppen met lessen. Dan speelt de portemonnee een grote rol: veel lessen is duur', vertelt hij. 'De kans dat je dan niet slaagt is groot, omdat je eigenlijk te weinig oefent'.
Een jaar studeren of een autorijbewijs?
Het halen van een rijbewijs lijkt door de enorme wachttijden makkelijker gezegd dan gedaan. Maar niet alleen de wachttijden blijken een probleem, als we kijken naar de totale kosten van een rijbewijs. Volgens een recent onderzoek van het CBR zijn de kosten voor het halen van je rijbewijs ongeveer €2.750 per persoon. Dat is inclusief alle aanvragen die je nodig hebt voor een rijbewijs, zoals de eerder genoemde gezondheidsverklaring. Ter vergelijking: een jaar collegegeld in het hoger onderwijs is €2.143.
De meeste scholieren en studenten hebben moeite met de prijzen van het autorijexamen. Zeker studenten die niet meer thuis wonen. 'Ik kies ervoor om me volledig te focussen op mijn studie, en daarom werk ik niet. Dan blijft er geen geld over voor een rijbewijs', zegt Emma (20), student Geschiedenis aan Universiteit Leiden. Chiara (21), student Future Planet Studies aan de UvA, heeft inmiddels haar rijbewijs. 'Ik vond de kosten echt te hoog, zeker die van de gezondheidsverklaring en de examens. Het examen was bijna acht keer zo duur als een normale rijles. Voor mij leek het enige verschil dan dat er iemand anders naast me zat'.
De stijgende kosten worden ook door Mohamed opgemerkt. 'Helaas wordt de benzine steeds duurder. Als de brandstof niet zo duur was, konden de kosten al een stuk lager. Maar de kosten voor de examens liggen überhaupt al te hoog. In België betaal je bijvoorbeeld €39 euro voor een praktijkexamen. Dat scheelt gewoon veel geld'. Het CBR vraagt aan rijscholen voor een autopraktijkexamen €122,50. Om zelf nog winst te maken, vragen rijscholen een hogere prijs aan hun leerlingen. Bij de ANWB kost een praktijkexamen B bijvoorbeeld €285,50. 'Alleen al de gezondheidsverklaring invullen kost €40. Dat doe je zelf, online. Je kan zelfs liegen, anders moet je de officiële doktersverklaring laten invullen. En dan wordt de wachttijd nog langer', zegt Mohamed. Dat soort kosten zijn volgens hem onnodig.
Langzaam, duur en... moeilijk?
De achterstanden bij het CBR ontstaan niet alleen door de lange wachttijden, maar ook door de lage slagingspercentages. De afgelopen jaren blijft deze rond de 50% hangen; dat is laag. Al deze gezakte leerlingen zorgen ervoor dat er nog meer examens moeten worden afgenomen, waardoor de wachttijden ook weer oplopen. De behaalde achterstand inhalen wordt ook nog eens vermoeilijkt door het tekort aan examinatoren.
Zoals te zien is in de grafiek lag het slagingspercentage voor zowel theorie- als praktijkexamens voor het rijbewijs B laag, ook al voor het uitbreken van de pandemie. Volgens CBR-directeur Alexander Pechtold komt dit onder andere door slechte rijscholen; deze zouden veel geld verdienen aan leerlingen die meerdere malen hun rijexamen opnieuw moeten doen.
Er wordt door het CBR hard gewerkt om de achterstanden in te halen en de wachttijd korter te maken. Ze willen de slagingskans met 10% omhoog krijgen om de achterstand in te lopen. De slagingspercentages zijn in ieder geval niet lager geworden door de lockdowns: misschien wordt het dan toch tijd voor structurele verandering.