‘De pechgeneratie eist een compensatie’ en ‘Ik wil niet nóg dertig jaar pasta pesto’. Het is slechts een greep uit de talloze protestborden van de studenten die op 5 februari 2022 aanwezig waren op het Amsterdamse Museumplein. Hun doel: Protesteren tegen de -volgens hen magere- tegemoetkoming voor het leenstelsel. Dit leenstelsel, wat 7 jaar geleden met weinig enthousiasme onthaald werd, wordt nu met luid gejuich uitgezwaaid. De prestatiebeurs wordt weer met open armen ontvangen. Maar hoe kijken studenten, die nog net onder dit leenstelsel vallen hier tegenaan? Twee studenten komen aan het woord.
Sophia* (21)
Leent nu: 0 jaar
Studieschuld: 0 euro
Waarom heb je ervoor gekozen om niet te gaan lenen?
“Ik zie het als een privilege dat ik niet hoef te lenen. Mijn ouders vinden het goed dat ik nog thuis woon en de stad waar ik studeer, is niet zo heel ver weg. De studie die ik wilde doen, kon gelukkig ook op meerdere plekken en ik woon centraal. Daarom kon ik er voor kiezen om te gaan studeren in een stad die dichtbij is. Daarnaast wil ik ook echt niet lenen. ‘Lenen’ is eigenlijk een mooi woord voor het opbouwen van schulden. Je bent daardoor afhankelijk van een ander, en dat idee vind ik helemaal niet fijn.”
Heb je bepaalde dingen niet gedaan, omdat je het niet kon betalen zonder te lenen?
“Ik ben bewust niet op kamers gegaan, omdat ik dan zou moeten lenen. De kosten daarvoor zijn zo hoog dat je ook met een bijbaantje de kosten er niet uit zou halen. Daarnaast had ik na mijn eerste jaar best wat twijfels over mijn studie. Ik wist niet of ik door wilde gaan, maar een overstap naar een andere studie betekent een extra jaar collegegeld betalen. Dat is nog eens 2000 euro betalen en dat hakt er flink in.”
“[…] een overstap naar een andere studie betekent een extra jaar collegegeld betalen. Dat is nog eens 2000 euro en dat hakt er flink in.”
Sophia, 21
Wat vind je van het leenstelsel?
“Het idee achter het leenstelsel snap ik best. Het is niet eerlijk als een alleenstaande moeder met minimuminkomen en drie kinderen moet betalen voor de studiefinanciering van iemand met welgestelde ouders. Zeker niet als die ouders alles voor hun kind betalen. Anderzijds kan je er niet vanuit gaan dat welgestelde ouders ook daadwerkelijk collegegeld en huur e.d. voor hun kind betalen. Het idee er achter snap ik, maar ik denk dat het in de praktijk niet werkt en dat de ongelijkheid alleen maar groter wordt.”
Heb je wat gemerkt van de kwaliteitsverbetering van het onderwijs dat beloofd werd met de invoering van het leenstelsel?
“Eerlijk gezegd heb ik daar niks van gemerkt. Ik geloof dat ze nu hier biologische broodjes verkopen, maar dan moet je maar weer geld hebben om zo’n biologisch broodje te kopen. Er zijn verder nog steeds te weinig mensen op de universiteit voor het werk dat gedaan moet worden.”
Wat vind je van de huidige tegemoetkoming van ongeveer 1000 euro voor de studenten die onder het leenstelsel vallen?
“De tegemoetkoming is heel oneerlijk. De studenten voor en na ons hebben wel een basisbeurs (gekregen) en tegen ons wordt eigenlijk gezegd: Hier heb je 1000 euro, nu mag je niet meer klagen. Daar hebben we niet veel aan. Wij zijn ook de generatie die in coronatijd heeft moeten studeren. Toen de lockdown was, heb ik niet kunnen werken en ben ik allemaal geld misgelopen. Dat komt dus nog bij het geld wat ik ben misgelopen omdat ik geen basisbeurs kreeg.”
De basisbeurs komt na enkele jaren weer terug en vervangt daarmee het sociale leenstelsel. Hoe dit hele proces gegaan is, vindt u in de tijdlijn hieronder.
Anna* (22)
Leent nu: 3,5 jaar
Studieschuld: Tegen de 30.000 euro
Waarom heb je ervoor gekozen om wel te gaan lenen?
“Toen ik ging studeren, wilde ik heel graag op kamers. Mijn ouders, de mensen in mijn omgeving en ik waren allemaal van mening dat het belangrijk is om op jezelf te gaan wonen, voor je zelfontwikkeling. Toen ik op zoek ging, had ik al vrij snel een kamer gevonden. Ik had op dat moment geen tijd om te werken, omdat ik druk was met mijn studie en ook verschillende nevenactiviteiten deed. Mijn ouders leverden een kleine bijdrage, maar daar kon ik mijn levensonderhoud niet van betalen, dus toen ben ik gaan lenen. Het was in mijn omgeving heel normaal om te gaan lenen, dus daardoor was de drempel niet zo hoog. Ik heb er geen spijt van dat ik ben gaan lenen, maar ik denk wel dat ik er nu langer over zou nadenken. Vooral over hoeveel ik zou gaan lenen, want het is wel een groot bedrag.”
Wat vind je van het leenstelsel?
“Ik denk dat ze bij het invoeren beter hadden moeten nadenken over de gevolgen: Als je begint met werken na je studie, heb je nu dus al een schuld boven je hoofd. Dat is een last die je een heel groot deel van je leven met je meedraagt. Met die schulden kan je bijvoorbeeld moeilijker een huis kopen, zeker in deze huizenmarkt. Daarnaast denk ik dat het de ongelijkheid vergroot: Studenten met welgestelde ouders die alles voor hen betalen, bouwen nu geen schuld op. Maar studenten wiens ouders dat niet kunnen betalen, bouwen daardoor juist een schuld op.”
“Als je begint met werken na je studie, heb je nu dus al een schuld boven je hoofd. Dat is een last die je een heel groot deel van je leven met je meedraagt.”
Anna, 22
Heb je wat gemerkt van de kwaliteitsverbetering van het onderwijs dat beloofd werd met de invoering van het leenstelsel?
“Voor mijn faculteit is er geïnvesteerd in extra stopcontacten, extra werkplekken en belegde broodjes. Die extra stopcontacten en werkplekken zijn leuk, maar onze generatie heeft heel erg lang thuisonderwijs gevolgd door de coronacrisis, waardoor je niks aan die werkplekken hebt. En je laptop kan je ook gewoon thuis opladen. Het is dus niet echt een toevoeging voor mij persoonlijk geweest en ik denk voor veel andere studenten ook niet.”
Wat vind je van de huidige tegemoetkoming van ongeveer 1000 euro voor de studenten die onder het leenstelsel vallen?
“Dat vind ik belachelijk. In het eerdere stelsel werd zó veel geld geboden aan studenten. Nu hebben we alles zelf moeten betalen en allerlei schulden opgebouwd en daarvoor krijgen we dan zo’n 1000 euro terug. Dat is niet in verhouding.”
* De namen in dit artikel zijn aangepast om privacy-redenen.