Het aantal protesten in Nederland is de afgelopen jaren verdubbeld. Van coronademonstraties in Amsterdam tot de boerenprotesten in Den Haag. Een reden: ‘Zien demonsteren, doet demonstreren.’
In 2021 vonden er meer dan 4200 demonstraties plaats. En dit waren lang niet allemaal coronademonstraties. Demonstraties voor betere transgenderzorg, tegen de loskoppeling van het AOW, tegen seksueel overschrijdend gedrag; noem maar op.
Ook zien we dat Den Haag nog steeds dé stad is om te protesteren. Maar dat demonstraties ook steeds meer plaatsvinden in andere steden. Zo zijn de protesten die in Amsterdam plaatsvonden de afgelopen jaren meer dan verdubbeld. Van ongeveer 700 protesten in 2017, naar 1600 in 2021. Maar ook in andere steden dan de hoofdstad en de Hofstad neemt het aantal toe. In de onderstaande kaart wordt de verscheidenheid aan onderwerpen en plaatsen van een aantal demonstraties in 2021 geïllustreerd.
Markt metafoor
De toename in demonstraties zien wij al sinds 2009. Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar Sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, stelt dat hier niet één specifieke oorzaak voor is. ‘Het is het beste uit te leggen aan de hand van de markt metafoor. Met aan de vraagzijde burgers die graag hun stem willen laten horen, invloed uit willen oefenen en solidariteit willen laten blijken.’ Er is dus sprake van een wil om te demonstreren.
Aan de aanbodzijde zien we dat het steeds makkelijker is om de achterban te mobiliseren. Dit dankzij sociale media. ‘Alles wordt gefilmd en direct geupload. Zo’n filmpje raakt veel sneller een gevoelige snaar. Er is geen organisatie meer nodig die een gehele sociale beweging teweeg brengt.’ Deze zijdes zijn sinds 2008 steeds meer naar elkaar toe aan het groeien.
Daarnaast stelt van Stekelenburg dat er ook sprake is van een psychologisch aspect. Een heel simpel effect: ‘Zien demonstreren, doet demonstreren.’ Mensen worden op deze manier heel makkelijk gemobiliseerd. Daarnaast is er ook sprake van een drempel. Als iemand eenmaal een keer geprotesteerd heeft, zal diegene in de toekomst ook eerder de keuze maken om te gaan demonstreren.
Gemeente
Ook wordt er steeds vaker kennis gegeven van demonstraties aan gemeentes, dit hebben de driehoeken van meerdere gemeentes aangegeven. Een demonstratie dient altijd aangemeld te worden bij de betreffende gemeente; dit heet kennisgeving. En dit wordt de laatste jaren steeds minder gedaan. Dit zou aan de ene kant kunnen komen door de nieuwe manier van organiseren met betrekking tot protesten. We hebben te maken met een nieuwe generatie protestanten, die alles via sociale media regelen, zien of horen. Zij hebben waarschijnlijk geen weet van deze verplichte kennisgeving. Daarentegen zou het niet van te voren kennis geven van een demonstratie ook een uiting kunnen zijn van wantrouwen jegens de overheid. Een groeiende afkeer voor het systeem gaat hier vaak mee gepaard.
De toename in protesten kan aan de ene kant gezien worden als iets positiefs. Het draagt namelijk bij aan de politieke participatie van burgers. Er is sprake van grote maatschappelijke betrokkenheid. En burgers kunnen op andere manieren dan de verkiezingen hun stem uiten. Aan de andere kant zien we dat de politie in de knel komt te zitten. Ook zij zien het demonstratierecht als een groot goed. Zij willen iedere demonstratie dan ook veilig laten verlopen. Maar bij meer demonstraties komen ook meer risico’s kijken. De bezetting die nodig is bij grote demonstraties is haast niet haalbaar.