Dit jaar is het precies 450 jaar geleden dat veel steden zich aansloten bij de Nederlandse Opstand tegen de Spaanse landsheer. De inname van Den Briel door de watergeuzen in 1572 was het begin van een lange reeks van bezettingen en ontzettingen van Nederlandse steden. Deze gebeurtenissen worden dit jaar in heel Nederland herdacht.

Verschillende Nederlandse gemeenten zoals Leiden, Zutphen en Dordrecht hebben de handen ineengeslagen om zich in te zetten voor het landelijk herdenkingsjaar 1572. Met verschillende activiteiten, publicaties, lezingen en tentoonstellingen door het hele land willen de gemeenten de veelzijdige geschiedenis van het jaar 1572 bekend maken bij het brede publiek. De officiële opening van het herdenkingsjaar vindt plaats op 24 maart in Brielle, het huidige Den Briel, waar Koning Willem-Alexander bij aanwezig zal zijn. 

Ontstaan samenwerking
Het plan voor het herdenkingsjaar begon in Brielle, waar de gemeenteraad de inname van stad door de watergeuzen in 1572 groots wilde herdenken. Volgens Jan Knol, secretaris van het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten, kwam al meteen het idee op dat het project landelijke ondersteuning moest krijgen. ‘’Daarom werd besloten dit vorm te geven door alle in 1572 relevante gemeenten te benaderen’’, aldus Knol. De burgemeester van Dordrecht, Wouter Kolff, werd al snel bij dit plan betrokken, waarna op 15 februari 2019 een aantal gemeenten werden uitgenodigd om met elkaar van gedachten te wisselen over een mogelijke samenwerking. Hieruit ontstond uiteindelijk ‘Het Samenwerkingsverband 1572’.

Volgens de organisatie is het jaar 1572 het begin van ”de geboorte van Nederland”. Dit jaar wordt gezien als een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog, waaruit uiteindelijk in 1588 de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden is ontstaan. De organisatie vindt het daarom belangrijk dat de gebeurtenissen uit dat jaar ”breed worden herdacht en geactualiseerd.”

De Nederlandse Opstand
De Lage Landen, hedendaags Nederland, België en Luxemburg, bestond aan het begin van de zestiende eeuw uit een verzameling van verschillende vorstendommen die waren verenigd onder de Spaanse landsheer Karel V en later zijn zoon Filips II. Vanwege hun centralisatiepolitiek, vervolgingen en belastingverhogingen kwam er steeds meer weerstand vanuit een deel van de bevolking in de Lage Landen. In 1566 begon de onrust in de Nederlanden met het smeekschrift, de beeldenstorm en twee jaar later de onthoofding van de edelen Egmond en Horne.

In 1572 kreeg de Opstand echter pas echt grond aan de voet met de inname van Den Briel door de watergeuzen (een groep gevluchte edelen) waarna verschillende steden zich aansloten bij de Opstand onder leiding van Willem van Oranje. Vanaf dat moment kreeg de Opstand het karakter van een daadwerkelijke oorlog. Verschillende steden in heel Nederland, van Limburg tot Friesland en van Holland tot Overijssel, werden veroverd en heroverd, wat tot gewelddadige en memorabele gebeurtenissen heeft geleid. Een aantal van deze gebeurtenissen is te zien in de Storymap hieronder.

Onderliggende waarden
De organisatie wil met het herdenkingsjaar alle Nederlanders bewust maken van de strijd die vanaf 1572 is geleverd om ‘het vrije Nederland van nu’ te zijn. Zij willen dit doen door het maatschappelijk gesprek over de onderliggende waarden van toen en nu te bevorderen. Deze waarden zijn volgens de organisatie ‘vrijheid, verdraagzaamheid, verscheidenheid en verbondenheid’, waarbij ook aandacht is voor de actuele context hiervan. Volgens de organisatie dragen deze waarden namelijk bij aan de identiteit van Nederland, maar zijn die waarden soms ver te zoeken, en gelden ze voor de één meer dan voor de ander. ‘’In de vorm van een soms heftig debat vragen we ons af wie we zijn, wie er bij (mogen) horen, hoe we met elkaar zijn verbonden en wat we van elkaar willen verdragen in al onze verscheidenheid’’, aldus de organisatie.