Bijna dertig jaar na de oorlog in Bosnië en Herzegovina lijkt het land alweer slachtoffer te worden van spanningen tussen de verschillende groepen die er leven. Recente ontwikkelingen in de twee deelrepublieken van Bosnië en Herzegovina lijken een pijnlijke déjà vu op te roepen bij de bevolking en de internationale gemeenschap.
Voor veel mensen zit het nog vers in het geheugen. Bijna dertig jaar na het begin van de oorlog komt er nog steeds nieuws naar buiten over de gebeurtenissen en over de nasleep ervan. In 1992 brak er oorlog uit in Bosnië en Herzegovina na een lange periode van spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen in de regio als gevolg van politieke ontwikkelingen tijdens en na het opbreken van de federale staat Joegoslavië.
Het opbreken van Joegoslavië
De leider van Joegoslavië, Josip Tito, stierf in 1980 na een lange regeerperiode over het land. Zes republieken maakten deel uit van Joegoslavië, elk met hun eigen bevolkingsgroep. Spanningen tussen de bevolkingsgroepen en de republieken begonnen op te lopen na de dood van Tito en nationalistische sentimenten werden steeds luider.
In 1991 riepen de Kroatische en Sloveense republieken hun onafhankelijkheid van Joegoslavië uit. Dit leidde, eerst in Slovenië en daarna in Kroatië, tot een gewapend conflict tussen het leger van Joegoslavië en de twee onafhankelijke republieken. Ook in Bosnië werd een onafhankelijke republiek uitgeroepen in 1992. Als reactie hierop riepen de Bosnische Serven een nieuwe republiek in het leven, de Republika Srpska.
Oorlog in Bosnië en Herzegovina
Al snel escaleerde het conflict in Bosnië, en begonnen er etnische zuiveringen in verschillende gebieden. De verschillende etnische groepen van Bosnië; de Bosnische Kroaten, de Bosnische Moslims en de Bosnische Serven stonden lijnrecht tegenover elkaar in deze oorlog als gevolg van nationalistische sentimenten, angst en dienstplicht.
Veel mensen moesten vluchten voor het geweld in Bosnië, waaronder Roland Brkic en zijn moeder. Zij vluchtten na een paar jaar, via Servië, naar Nederland. Hij werd geboren in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië en Herzegovina, wat tijdens de oorlog een focuspunt was van politieke en militaire ontwikkelingen. Een aantal jaar geleden verhuisde hij weer naar zijn land van geboortestad Sarajevo.
In deze tijd had hij geen contact met zijn vader, die achtergebleven was is Bosnië. ‘Het was een angstige en onzekere tijd, omdat je niet wist of de ander nog leefde’, vertelt Brkic over deze tijd.
Vredestroepen van de Verenigde Naties werden naar het door oorlog verscheurde land gestuurd om de burgerbevolking te beschermen tegen de gruwelijkheden die daar plaatsvonden. De rol die de Verenigde Naties speelden in het conflict, werd later bekritiseerd door velen. Uiteindelijk werd, in 1995, een akkoord getekend in het Amerikaanse Dayton, wat als basis diende voor de vrede en de moderne staat van Bosnië en Herzegovina. In dit akkoord werd Bosnië een federatie van de Republika Srpska en de federatie van Bosnië en Herzegovina, en werden de drie bevolkingsgroepen vertegenwoordigd met hun eigen president.
Recente ontwikkelingen
Een lange tijd na het tekenen van het Daytonakkoord in 1995 was het relatief rustig in Bosnië en Herzegovina. De verschillende bevolkingsgroepen leefden, alhoewel soms op gespannen voet, vreedzaam samen en de herinnering van de oorlog in de jaren ’90 bleef veel mensen bij.
De afgelopen jaren zijn er steeds meer spanningen in Bosnië, mede veroorzaakt door de nationalistische retoriek van de politici in het land. “Een groot deel van de mensen wilt in vrede leven”, zegt Brkic over de spanningen, “maar de politici lijken vergeten te zijn, of het niet te interesseren, wat er vroeger gebeurd is.”
Verschillende nationalistische politici zwepen de bevolkingsgroep die zij vertegenwoordigen op tegen andere bevolkingsgroepen. Ze lijken zich in toenemende mate te willen afscheiden van de fragiele federatie waarin zij wonen. Wanneer deze ontwikkelingen op een rij gezet worden, lijkt de situatie steeds verder te escaleren.
Bekijk hier wat er gebeurt in Bosnië en Herzegovina:
Veel mensen hebben een sombere kijk op de toekomst, vertelt Brkic. ‘Ik was bezig met plannen maken voor een uitbreiding van mijn balkon, maar later op de dag werd ik somber en dacht: “wat is het nut, als het straks misschien allemaal weg is”’. Hiernaast heeft het een bepaalde invloed op mensen die, volgens Brkic, veel burgers in het Westen zich niet meer voor kunnen stellen. “Mensen zijn bang, maar ze laten het niet zien, ze laten het alleen merken in vriendschappelijke gesprekken”.
‘Mensen zijn bang, maar ze laten het niet zien’
Roland Brkic
Brkic betwijfelt dat de spanningen in het land opgelost kunnen worden door de politici die nu aan de macht zijn: “Iemand moet van buitenaf komen, met de vuist op tafel slaan en zeggen: zo gaan we het nu doen.” Volgens hem is dit de beste manier om de problemen die het land teisteren, aan te pakken. Of dit ook zal gebeuren, zal de tijd leren.