Beeldverhaal
Waarom het Rijksmuseum aangeklaagd werd vanwege de term ‘bersiap’
22 februari 2022
Noa van de Klundert
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2021-2022). Bachelor Geschiedenis

Het Comité Nederlandse Ereschulden, een organisatie die opkomt voor slachtoffers van Nederlands kolonialisme, heeft aangifte gedaan tegen het Rijksmuseum in Amsterdam, hoofddirecteur Taco Dibbits en curator Harm Stevens. Aanleiding van de aangifte is het gebruik van de term ‘bersiap’ in de nieuwe tentoonstelling Revolusi! Indonesië onafhankelijk. Het comité vindt dat de term ”racistisch en stigmatiserend” is en eist dat het Rijksmuseum deze term niet meer mag gebruiken.

Het Rijksmuseum in Amsterdam is een van de grootste musea in Nederland en bezit over een grote collectie Nederlandse en internationale topstukken. Foto: Voytikof (CC BY-SA 2.5).
Revolusi! Indonesië onafhankelijk is de nieuwste tentoonstelling van het Rijksmuseum. Deze Indonesische poster met de tekst ‘Perlawanan seloeroeh rakjat pokok kemenang revolusi’ (de belangrijkste strijd van het volk is de overwinning van de revolutie), is één van de objecten die daar te zien is. Foto: Museum Bronbeek / Affiche met opschrift ‘Perlawanan seloeroeh rakjat pokok kemenang revolusi’, 1945-1949. 
Na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 werd in het toenmalig Nederlands-Indië de onafhankelijke Republiek Indonesië uitgeroepen. Volgens Indonesië behoorde de Nederlandse invloed in de archipel tot het verleden, maar Nederland erkende deze onafhankelijkheid niet. Nederland zag de onafhankelijkheidsverklaring als opstandigheid binnen haar kolonie en zond Nederlandse militairen naar Indonesië om de rust te herstellen. Er volgden een aantal chaotische jaren vol geweld.
In de tentoonstelling gebruikt het Rijksmuseum de term ‘bersiap’. Er is de afgelopen jaren een maatschappelijke discussie ontstaan over het gebruik van deze term, aangezien het in Nederland uitsluitend wordt geassocieerd met extreem geweld van Indonesische revolutionairen jegens (Indo-)Europeanen en andere niet-inlanders en daarmee een racistische ondertoon zou hebben. Foto: Fotograaf Onbekend / DLC, Nationaal Archief / Fotocollectie Dienst voor Legercontacten Indonesië.
Jeffry Pondaag, voorzitter van het Comité Nederlandse Ereschulden, heeft aangifte gedaan tegen het Rijksmuseum, curator Harm Stevens en hoofddirecteur Taco Dibbits vanwege het gebruik van de term. Hij is van mening dat het Rijksmuseum ”willens en wetens doorgaat met het gebruik van een term die Indonesiërs op een koloniale wijze stigmatiseert”. Volgens de stichting voedt de term het racistische cliché dat Indonesiërs beestachtige wilden zijn. Pondaag houdt zich met meerdere vergelijkbare zaken bezig, zoals het discussiepunt over het gebruik van de Gouden Koets.
De aangifte is door het Openbaar Ministerie (OM) geseponeerd. Het OM vindt dat er geen strafbare feiten gepleegd zijn door het gebruik van de term ‘bersiap’ en ziet het gebruik als vrijheid van meningsuiting. De term bevat volgens het OM ”geen negatieve conclusies over Indonesiërs als groep wegens hun ras”. Het strafproces is daarentegen niet bedoeld voor het beslechten van een debat over historische gebeurtenissen, schrijft het OM. Foto: Shirley de Jong (CC BY-NC 2.0).
22 februari 2022 |
Noa van de Klundert
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2021-2022). Bachelor Geschiedenis