Het aantal valsheidsmisdrijven in Nederland is tussen 2019 en 2020 meer dan verdubbeld. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. De stijging is mogelijk te wijten aan de coronapandemie. “Criminelen gaan nu het internet op.”
Het aantal valsheidsmisdrijven lag in 2019 nog rond de 36 duizend meldingen. In 2020 steeg het aantal tot meer dan 70 duizend gevallen. Dat is een stijging van meer dan 51 procent binnen een jaar. Voor 2020 was er sprake van een lichte jaarlijkse stijging, rond de 2 duizend aangiftes per jaar.
De explosieve toename komt met name door het misdrijf ‘valsheid in geschrifte’. Jeroen ten Voorde, hoogleraar Strafrecht aan de Universiteit Leiden, legt uit wat we verstaan onder deze vorm van criminaliteit: “Valsheidsmisdrijven houden in dat je iets als ‘echt’ voorstelt terwijl het niet echt is. ‘Valsheid in geschrifte’ hoort bij die categorie en gaat specifiek over het vervalsen van fysieke en digitale documenten. Een klassiek voorbeeld is: je vult je belastingformulier in, vergeet je inkomsten op te geven en ondertekent met ‘dit is naar waarheid ingevuld’ (terwijl het niet waar is). Een ander voorbeeld is: je wilt een huis kopen, maar verzwijgt je studieschuld bij de hypotheek.”
Een actueel voorbeeld is dat journalist Ans Boersma op 3 juni schuldig werd bevonden aan het vals invullen van visumdocumenten voor haar voormalige partner uit Syrië, terreurverdachte Abdelaziz A. Boersma is daarbij veroordeeld voor ‘valsheid in geschrifte’, zonder strafconsequenties. Een tweede voorbeeld is het maken van vervalste prikuitnodigingen om voor te dringen bij coronavaccinaties van de GGD.
Per duizend inwoners is het aantal valsheidsmisdrijven gestegen van 2 naar 4 gevallen tussen 2019 en 2020. Dit betekent dat de kans is gestegen om slachtoffers te kennen uit de persoonlijke omgeving.
Volgens Ten Voorde is de coronapandemie een mogelijke oorzaak voor de verdubbeling: “We zitten allemaal thuis, dus er worden minder inbraken gepleegd. Criminelen moeten toch aan hun middelen komen, dus ze gaan het internet op. Je hoeft geen computernerd meer te zijn om online strafbare feiten te plegen. Er zijn talloze websites (zoals het dark web) waarop het allemaal wordt uitgelegd. Slachtoffers ontvangen bijvoorbeeld een email van een nep-bank waarin staat: ‘U krijgt geld. Klik op deze link’. Dan komen ze terecht op een website die er betrouwbaar uitziet en zijn ze al snel hun identiteitsgegevens kwijt. Er wordt ingesprongen op de goedgelovigheid en onzorgvuldigheid van de klant. Daarnaast doen we tijdens de coronapandemie onze inkopen online wat het criminele aanbod groot maakt.”
Een adviesrapport van de Cyber Security Raad uit april 2021 adviseert de Nederlandse overheid om extra te investeren in de preventie van cybercrime. “Het ligt vooral bij de mensen zelf om online oplichting te voorkomen”, zegt Ten Voorde. “Als je je bewust bent van de risico’s van digitale handel, kun je een drempel opwerpen voor misdadigers. Inbrekers denken vaak: "als een raampje openstaat, ga ik naar binnen". Een wachtwoord met je achternaam is voor hackers het openstaande raampje. Ze willen geen risico lopen om in de schijnwerpers te staan, dus kiezen altijd voor de makkelijkste manier.”
De vraag is hoe digitale valsheidsmisdrijven kunnen worden bestreden in de toekomst. De Nederlandse politie is zich op het online veld aan het begeven (met High Tech Crime Teams). Ten Voorde benadrukt het volgende: "Het internet blijft een wereldwijd platform met veel anonimiteit. Daarnaast heb je vaak externe partijen nodig om gebruikersinformatie op te vragen, zodat je kan achterhalen wie er achter het strafbare feit zitten (via webbeheerders of telefoonmaatschappijen). Deze extra stappen maken het opsporen van online daders moeilijk.”
In 2020 meldde de Rijksoverheid van plan te zijn om online fraude te strenger te straffen. “Het gaat erom dat criminelen het misdrijf niet nog een keer verrichten. Er wordt al snel gedacht aan vrijheidsbeperkingen als straf, maar je raakt online misdadigers het diepst in hun portemonnee. Zo pak je af waar ze hun best voor hebben gedaan (het gestolen geld) en misschien nog wat extra voor het afschrikwekkende effect. De komende jaren zal er nog veel worden nagedacht over de effectieve bestrijding van cybercrime.”