Datavisualisatie
Wat Nederland moet doen voor gelijke vertegenwoordiging in de politiek
8 april 2021
Marcielle van der Kraan
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2020/2021). Bachelorstudent Nederlandse Taal en Cultuur.

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 stijgt het aandeel van vrouwen in de Tweede Kamer van 32 naar 39 procent. Nederland staat vlak voor de verkiezingen maar liefst op plek 41 op de wereldranglijst wat betreft het percentage vrouwen in het parlement. Veel landen doen het een stuk beter dan Nederland, maar hoe komt het dat Nederland nog steeds zo erg achterloopt? En belangrijker nog: hoe kan Nederland dit verbeteren?

Op 3 juli 1918 werd het eerste vrouwelijke Tweede Kamerlid gekozen. Tot 1921 bleef zij de enige vrouw in de Tweede Kamer. Sinds die tijd is het percentage vrouwen in de Tweede Kamer altijd tussen de 30 en 40 procent blijven steken. In 2010 kwam het percentage in het parlement het meest in de buurt van een gelijke man/vrouw-verdeling met 42,7 procent vrouwelijke Kamerleden. Nog nooit is de verdeling gelijk geweest.

Slechts vier landen op de wereld hebben het voor elkaar gekregen meer zittende vrouwen dan mannen in het nationale parlement te hebben. Geen van deze landen ligt in Europa. Het land dat in Europa het grootste aandeel vrouwen heeft is Zweden. Sinds 1972 is in Zweden sprake van vrijwillige partijquota. In dit jaar werd een genderbeleidsunit opgezet in het kabinet en in datzelfde jaar namen de liberale partijen nog een motie aan waarin stond dat 40 procent van hun interne leiderschapsposities en posities binnen het partijbestuur door vrouwen zouden moeten worden bekleed. Deze maatregel werd door de andere partijen in Zweden overgenomen.

‘Zweden is een land waaraan we ons kunnen optrekken’, begint Zahra Runderkamp, promovenda politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Runderkamp onderzoekt de vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek. ‘Naast dat Zweden in de politiek concrete stappen heeft ondernomen om meer vrouwen in het parlement te krijgen, heeft Zweden het proces naar die stappen ook allemaal goed gedocumenteerd. Terwijl er met verschillende quota werd geëxperimenteerd, werd gelijktijdig ook heel veel onderzoek uitgevoerd. We kunnen exact zien wat ze daar hebben gedaan en wat succesvol is gebleken.’

Dat in Zweden meer vrouwen in het parlement zitten, is ook merkbaar in het alledaagse leven. ‘Daar is een hele uitgesproken feministische overheid. In al hun beleidsvraagstukken kijken zij naar gender. Zo is de kans dat daar iets over het hoofd wordt gezien een stuk kleiner’, aldus Henriëtte Hoogervorst van de Nederlandse organisatie Stem op een Vrouw. ‘De kwaliteit van de politiek zit ‘m in dat je mensen kan vertegenwoordigen. Vrouwen hebben andere levenservaringen dan mannen. Gelijke vertegenwoordiging is alleen denkbaar als zo veel mogelijk perspectieven worden ingesloten. ’

Schijngelijkheid

Nederland ziet volgens Runderkamp en Hoogervorst het belang nog niet genoeg in van een divers bestuur waarin mannelijke en vrouwelijke politici het volk op een gelijkwaardige manier vertegenwoordigen. ‘Gelijke vertegenwoordiging is een voorwaarde voor elke democratie’, zegt Runderkamp. ‘Andere landen zien al wel in dat het hebben van een divers en inclusief parlement positieve gevolgen met zich meebrengt. Politici van andere achtergronden, brengen weer hele andere problemen aan het licht.’

Hoogervorst vermoedt dat het linker spectrum van de politiek de boodschap van Stem op een Vrouw sneller oppikt dan de partijen in de rechtse hoek. ‘De afgelopen verkiezingen zijn drie vrouwen met voorkeurstemmen de Tweede Kamer in gekomen. Als ik heel eerlijk ben, zou ik zelfs meer vrouwen willen zien. Vooral aan de rechterkant. Daar is het misschien zelfs harder nodig. De verdeling is in VVD-lijst in de top 20 bijvoorbeeld wel gelijk, maar als je kijkt naar wie er lager op de kieslijst staan, zie je bijna alleen maar mannen.’ Volgens haar begint het bij de politieke partijen zelf en moeten de partijen van binnenuit meer vrouwen aandragen.

Gelijke vertegenwoordiging is een voorwaarde voor elke democratie.

Dat de Nederlandse politiek de ernst van de zaak – ondanks vele onderzoeken – nog niet inziet, heeft volgens Runderkamp een hele duidelijke reden: ‘In Nederland is al heel lang een soort mythe dat we zo’n tolerant en gelijkwaardig land zijn. Dat is ongetwijfeld op sommige vlakken wel waar. In Europees perspectief lopen wij ontzettend erg achter. Vrouwen hebben gelijke rechten. Dat is waar. Maar natuurlijk niet gelijke kansen.’

Op weg naar democratie

‘Het goede nieuws is dat er heel veel mogelijke oplossingen zijn’, aldus de toekomstig politicoloog. ‘Het is mogelijk om op verschillende terreinen stappen te ondernemen. Je kunt jonge vrouwen helpen bij het ontwikkelen van een politieke interesse. ‘ Vanuit Stem op een Vrouw zijn mentorprogramma’s opgericht om vrouwen te helpen bij het vinden van hun politieke kleur. ‘Je kunt bij politieke partijen ingrijpen door de financieringen van de partijen te herzien’, vervolgt Runderkamp. ‘Je kunt hierbij met verschillende quota werken. Er is zoveel mogelijk. Als slechts een aantal van deze oplossingen toegepast worden, maak je al hele grote stappen.’

‘Momenteel is 39 procent in de Tweede Kamer vrouw. Het is nog nooit 50 procent geweest. Het is ontzettend belangrijk dat er meer vrouwen in ons parlement gaan komen’, betoogt de freelancer van Stem op een Vrouw. ‘Dat gaat aan de ene kant over representatie, maar aan de andere kant spelen vrouwelijke rolmodellen ook een essentiële rol bij het aansporen van vrouwen om de politiek in te gaan.’ Uit onderzoek blijkt dat wanneer vrouwen en meisjes zichzelf terugzien in de politiek, de stap om zelf ook de politiek in te gaan kleiner wordt. Het is wel zaak dat de vrouwelijke rolmodellen actief in beeld worden gebracht, zoals D66-leidster Sigrid Kaag afgelopen verkiezingen regelmatig in beeld kwam.

Vrouwen hebben gelijke rechten, maar niet gelijke kansen

Er zijn ook stappen die burgers zelf kunnen ondernemen die volgens Runderkamp positief effect hebben op de vertegenwoordiging van vrouwen: ‘Niet alles hoeft vanuit de regering opgelost te worden. Het helpt al als mensen uitspreken dat ze een politicus of politica in de ander zien. We weten dat dat mensen echt aanspoort om de stap richting de politiek te durven maken. De Nederlandse samenleving kan zelf ook voor verandering zorgen.’

Kortom: er is een breed scala aan mogelijke nationale maatregelen die Nederland zou kunnen ondernemen. De oplossingen liggen voorhanden, maar moeten nu nog opgepakt worden door zowel parlement als burger. Zo kan Nederland ervoor zorgen dat vrouwen in de toekomst in de Nederlandse politiek gelijkwaardig vertegenwoordigd worden en dit ook zullen blijven.

8 april 2021 |
Marcielle van der Kraan
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2020/2021). Bachelorstudent Nederlandse Taal en Cultuur.