Datavisualisatie
Wie geld heeft, leeft langer
6 april 2021
Tomas Doolaar
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media 2020/2021, hoofdstudie geschiedenis.

Misschien klinkt het vanzelfsprekend: mensen met een hoger inkomen leven gemiddeld langer dan mensen met een lager inkomen. Dit geldt voor de gehele wereld en het westen is geen uitzondering. In de Verenigde Staten spreken we over een verschil van bijna 10 jaar tussen de allerrijksten en de allerarmsten. In Nederland zou in theorie de toegang tot basisbehoeften en goede zorg beter zijn dan in de V.S., maar toch blijkt ook Nederland geen uitzondering op de algemene regel en corona verscherpt deze contrasten alleen maar, aldus een artikel in de Volkskrant. Hoe ziet het verband tussen levensverwachting en inkomen eruit en hoe kunnen we dit verklaren?   

Ook in Nederland zit dus nog altijd een groot verschil tussen de gemiddelde levensverwachting van de allerarmsten en de allerrijksten. Als we de grafiek lezen zien we spreken over een verschil van acht jaar voor mannen en zeven jaar voor vrouwen, die gemiddeld sowieso iets langer te leven hebben. De oorzaken hiervoor zitten diep in elkaar verstrengeld, maar hieronder zullen enkele aspecten van de verklaring los van elkaar behandeld worden: we kijken naar rook- en drinkgedrag, overgewicht en lichaamsbeweging, mentale gezondheid en de ruimte die mensen met lage inkomens hebben voor vrijetijdsbesteding. Wanneer er geen gegevens beschikbaar waren die mensen onderzocht op inkomen is gekozen voor een indeling op opleidingsniveau, met daarbij de aanname dat lager opgeleide mensen doorgaans ook een lager inkomen hebben.


Roken en overmatig drinken

De gevaren van roken zijn voor de meeste mensen bekend: een hogere bloeddruk en hartslag, een verminderde bloedsomloop en afname in longfunctie, verhoogd risico op een beroerte en verschillende vormen van kanker, met name longkanker, en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten zijn enkele voorbeelden. Zoals de grafiek laat zien roken mensen met een lager opleidingsniveau meer dan hoger opgeleiden, met al deze gezondheidsrisico’s van dien. Stoppen met roken blijkt voor weinig mensen gemakkelijk. Volgens gegevens van het Trimbos-Instituut proberen per jaar zo’n miljoen mensen te stoppen, maar zelden is één poging voldoende. Vooral voor de allerarmste Nederlanders is dit moeilijk: “Mensen die in armoede leven worden voortdurend blootgesteld aan stress,” vertelt Irene Verspeek van het Armoedefonds. “Roken helpt met ontstressen. Als je je continu zorgen maakt over hoe er brood op de plank komt te liggen is stoppen nog veel moeilijker.” Hetzelfde geldt voor drinken. Hoewel overmatig drankgebruik voor minder mensen een probleem is dan roken, zijn vooral laag opgeleide mannen in deze categorie oververtegenwoordigd.


Overgewicht en beweging

Als vanzelfsprekend bestaat er een verband tussen gezonde lichaamsbeweging en overgewicht. Overgewicht is slecht voor de gezondheid en verlaagd de levensverwachting. Het Voedingscentrum geeft onder andere een grotere kans op suikerziekte, een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en verschillende vormen van kanker op als risico’s die kunnen ontstaan bij overgewicht. Volgens onderzoek leven mensen die onvoldoende bewegen sowieso korter, naast andere negatieve effecten, zoals dr. Erik Scherder uitlegt. Zoals de bovenstaande cijfers later zien hebben laag opgeleide mannen en vrouwen zo’n 20% kans op overgewicht en bewegen ze ook minder. Sommigen zouden zeggen dat een uurtje wandelen op een dag niets kost en dus los zou moeten staan van inkomen, maar dit ligt ingewikkelder, aldus Irene: “Armere mensen hebben al vaker gezondheidsproblemen zoals overgewicht, als een gevolg van bijvoorbeeld slechtere voeding, en zijn mentaal vaak vreselijk druk met overleven, in plaats van leven. Vaak hebben ze beroepen die fysiek al zwaar zijn, maar niet per se gezond. Dit maakt dagelijks een ontspannen wandeling maken veel lastiger dan het klinkt.”        


Recreatie en mentale gezondheid

Deze mentale gezondheid is, zoals alle punten in dit artikel, onlosmakelijk aan andere punten verbonden. Mentale stoornissen zijn slecht voor de lichamelijke gezondheid en kunnen, naast andere oorzaken, een gevolg zijn van een gebrek aan ontspanning. Zoals de cijfers laten zien geven de lagere inkomensgroepen veel minder uit aan ontspanning dan hogere inkomensgroepen: “De manier waarop wij nu allemaal in coronatijd leven – zonder zomaar naar de film te kunnen gaan, of op vakantie – is voor veel mensen hun hele leven lang een realiteit,” zegt Irene. Het is geen toeval dat mensen in coronatijd veel mentale problemen ondervinden, en ook geen toeval dat mensen met een lager inkomen vaker van deze problemen last hebben, zoals de grafiek laat zien. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld depressies, stemmingsstoornissen, paniekstoornissen en fobieën, stuk voor stuk aandoeningen die hun eigen gezondheidsproblemen meebrengen, zoals hartfalen, en de duur van een leven inkorten.  


Conclusie            

Zoals de grafieken hierboven laten zien hebben Nederlanders uit lagere inkomensgroepen een veel hoger risico op allerlei gezondheidsproblemen die de levensverwachting negatief kunnen beïnvloeden. Gemiddeld roken ze vaker, hebben ze vaker overgewicht, bewegen ze minder, ontspannen ze minder en hebben ze vaker problemen met hun mentale gezondheid. Dat alles is te verklaren door positie waarin mensen zich bevinden te bekijken: een complex web aan hindernissen wordt hiermee zichtbaar. Dit alles verklaart dat mensen die meer inkomen binnen krijgen zelfs in Nederland een hogere levensverwachting hebben.        

6 april 2021 |
Tomas Doolaar
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media 2020/2021, hoofdstudie geschiedenis.