Na de verkiezingen in maart was het duidelijk: wéér een rechtse meerderheid. Populistisch rechts deed het deze verkiezingen erg goed en kreeg ten opzichte van vorig jaar maar liefst 6 zetels erbij. Voor progressief linkse stemmers een nachtmerrie. Het lijkt er op dat het Nederlandse politieke landschap steeds meer getekend wordt door de rechtse partijen. Maar hebben deze partijen ook daadwerkelijk de overhand?
Wanneer we naar het aantal zetels kijken, wat over het algemeen de sterkte van een partij aangeeft, kunnen we zien dat bij deze verkiezingen het spectrum een beetje naar rechts is geschoven. PVV, FvD en Ja21 samen wonnen 6 extra zetels, waar de linkse partijen samen 6 zetels verloren. Ingrid van Biezen, hoogleraar Vergelijkende Politicologie aan de Universiteit Leiden, stelt het simpel: “Bij deze verkiezingen heeft links verloren en rechts gewonnen.”
Waarom dat is gebeurd is minder simpel uit te leggen volgens van Biezen. Er is volgens haar niet maar 1 verklaring voor. “Deze verkiezingen waren geen competitie tussen links of rechts, maar waren een competitie tussen wel weer Rutte of geen Rutte. In het laatste geval moet er gezocht worden naar een alternatief. Veel stemmers zagen dat alternatief liggen bij D66 en zij hebben daarvan geprofiteerd.” Veel stemmen van GroenLinks-stemmers zijn bijvoorbeeld naar D66 gegaan. Het wederom uiteindelijke succes van de VVD weidt de hoogleraar grotendeels aan de pandemie: “Rutte is veel in beeld geweest als leider en heeft daarmee de campagne toch weten te domineren.”
In de tabel hierboven is te zien hoe de zetels per partij verdeeld zijn geweest over de afgelopen jaren. In onderstaande tabel staat een overzicht van het aantal linkse en rechtse zetels in de Tweede Kamer in de jaren 2006, 2010, 2012, 2017 en 2021.
Als we kijken naar de trend tussen de jaren van 2006 en 2021 lijkt het aantal linkse zetels niet drastisch te zijn afgenomen. Het spectrum schuift dus niet op naar rechts, maar kan het zijn dat rechtse partijen dan naar links schuiven? Van Biezen concludeert van niet: “De winst van rechts nu zit niet bij de PVV want die hebben zetels verloren. De winst ligt bij FvD en Ja21 en die partijen zitten niet links op het spectrum. Er is vooral binnen de linkse en rechtse partijen veel bewogen; veel stemmers zijn gewisseld van partij maar wel nog binnen links of rechts.”. Ook opiniepijler Jeroen van Kester van Éénvandaag concludeert op Twitter dat er vooral binnen linkse en rechtse partijen veel is bewogen.
Wederom relevante vraag: ging Nederland vandaag (cultureel) rechtsaf?
Zelfde antwoord als na PS19: nee
Kiezers maakten vooral een beweging binnen links en rechts.
Cc @SimonOtjes #nederlandkiest #TK2021 https://t.co/6WTrRYy1ZL pic.twitter.com/z9ObUhdyFQ
— Jeroen Kester (@JeroenKester) March 17, 2021
Toch hebben de rechtse zetels consistent de overhand. Van Biezen legt uit dat linkse partijen het structureel minder goed doen, niet alleen in Nederland maar in heel Europa. Linkse partijen bieden volgens haar minder vaak een antwoord op grote vragen zoals een economische crisis of ongelijkheid. De hoogleraar noemt het merkwaardig: “Zelf zag ik de pandemie juist als een moment wat linkse partijen hadden kunnen aangrijpen om in aanzien te stijgen, dat is niet gebeurd.”. Voor nu blijft Rutte dus de grote baas. Hoe de coalitie er precies uit komt te zien wordt nog even afwachten.
Lees hier meer over de uitslag van de verkiezingen in een stuk geschreven door Ingrid van Biezen.