Het coronavirus houdt ons nu al meer dan een jaar in een ijzige greep. Een paar weken geleden zijn de maatregelen weer met 3 weken verlengd. Het maatschappelijke verzet groeit met de dag. Thierry Baudet heeft herhaaldelijk uitgehaald naar het kabinet met cijfers die het coronavirus helemaal niet zo erg doen voorkomen. Waarom blijven dan we maatregelen aanhouden als de cijfers meevallen?

Lenny Stoeldraijer, statistisch onderzoeker bij het CBS reageert op de kritiek vanuit de politiek door te wijzen op de methodes van het CBS. ‘Het CBS doet onderzoek en produceert statistiek op onafhankelijke wijze en stelt de resultaten en de onderzoeksmethoden voor iedereen breed en compleet beschikbaar op zijn platforms, zoals CBS.nl en Statline. Deze zijn (openbaar) te raadplegen.’ Het CBS staat verdeeld ten opzichte van het gebruikt van hun cijfers: ‘’Het is uiteraard niet goed dat de feiten waarop de maatschappij draait, in twijfel worden getrokken. Aan de andere kant is het wel goed dat uitspraken worden gecontroleerd met behulp van de feiten en cijfers die het CBS en andere instanties publiceren.’’

Hoewel Thierry Baudet het CBS en dergelijke instanties al eens ‘linkse cijfertjes’ heeft genoemd, komt het verzet tegen de maatregelen niet uit een institutioneel wantrouwen tegen hen. Dat komt uit de cijfers zelf.

De sterftecijfers nemen nu al een paar weken af, vooral doordat de kwetsbare groepen steeds meer van hun vaccinaties krijgen, maar ook gedeeltelijk omdat veel zwakke personen al vorig jaar zijn overleden. Dit zorgt voor ondersterfte nu. Daarom kan er er nu worden gezegd dat het wel meevalt met het virus. Vorig jaar echter was het alle hens aan dek, Ten eerste hadden de overheid, de ziekenhuizen en de hulpdiensten totaal geen overzicht van hoe ver verspreid het virus al was. Ook de statistici hadden daar geen overzicht in. Een mogelijke aanleider daartoe is carnaval geweest. Hier zijn geen directe bewijzen voor, maar het is wel opvallend dat vooral het zuiden van Nederland hard werd getroffen, vlak na de ontdekking van patiënt 0. Greet Sixma, huisarts in Groningen, vertelt dat terwijl de ziekenhuizen in Brabant overstroomden, ze in het Noorden bijna niemand hadden.’’De eerste toename kwam pas in het najaar.’’

Een gebrek aan overzicht en kennis leidde ertoe dat honderden mensen niet naar het ziekenhuis gingen en thuis doodgingen aan iets waarvan zij dachten dat het een griepje was. Op een bepaalde manier heeft dit de ziekenhuizen gered van overspoeling. Veel mensen zijn nooit naar de ziekenhuizen gegaan aan het einde van maart 2020, waardoor de zorg toch nog op zijn tenen kon blijven werken. In week 14 van 2020 stierven er net iets meer dan 5000 mensen in totaal. Hoewel we niet weten hoeveel daarvan aan corona zijn gestorven, kunnen we wel enigszins afleiden hoe veel mensen er meer dan gemiddeld dood gingen die week. 

De uitspraak dat er niet zo veel oversterfte is, is dus heel gevaarlijk, maar niet per se fout. Het is een vrije interpretatie van de cijfers. Het klopt dat er niet zo veel oversterfte is, maar daarbij moet in gedachten worden gehouden dat een groot deel van Nederland nu al een jaar contact vermijdt en op die manier de verspreiding van niet alleen corona, maar ook andere ziektes beperkt. Ondanks dat hebben we nog steeds een kleine oversterfte ten opzichte van de afgelopen 10 jaar. De enige cijfers uit een tijd dat we nog geen maatregelen hadden, of dat die nog geen effect hadden, vertellen een heel ander verhaal. Een bijna tweevoudige stijging van het aantal sterfgevallen. Dit zegt niet eens wat over de totaliteit van de druk van corona, want die zit hem in de ziekenhuisopnames. Uiteindelijk is de grootste reden voor de maatregelen om te voorkomen dat de zorg overspoeld raakt met coronapatiënten. Het gevolg daarvan is dat er meer mensen zouden doodgaan aan niet alleen corona, maar ook andere ziektes, omdat er simpelweg geen meer zou zijn in de ziekenhuizen. 

De bezetting in week 13 2020; de drukste week voor de ziekenhuizen

Maar de cijfers vertellen wel degelijk het verhaal van de pandemie en hoe druk de zorg het had. 

Acht van de tien meest dodelijke weken sinds de meting begon in 1995, zijn er in dit of afgelopen jaar gebeurd. In de top twintig vallen dertien weken binnen de pandemie. Vooral opvallend is dat de hoogste pieken aan het einde van maart 2020 zijn. Dat is vlak voor het moment dat we werkende maatregelen hadden in Nederland.

Dit alles wil niet zeggen dat de maatregelen er kritiekloos op moeten blijven. Het ontbreekt in Nederland aan transparantie en balans in de beleidsvorming. Sommige groepen worden harder geraakt dan anderen. Maurice van den Bosch, eigenaar van een ziekenhuis in Amsterdam pleitte in de Volkskrant voor maatwerk en durf. Nu het einde in zicht komt is het voor de politiek belangrijk om perspectief te geven. Wanneer komen wie hier uit? Wanneer iedereen is gevaccineerd? Dat lijkt onnodig, gezien het lage sterfte-en opnamecijfer van mensen buiten de risicogroepen. Waarschijnlijk kan alles al veel eerder open. Ook moet het kabinet kritisch naar zichzelf kijken en zich afvragen welke maatregelen buitenproportioneel waren maar die voor het gemak toch worden aangehouden. De avondklok zou maar tijdelijk zijn en zou als eerste verdwijnen. Intussen zijn de bouwmarkten weer beperkt open, maar is de avondklok er nog steeds en dat wringt.