Wanneer het vriest, krijgt Nederland last van Elfstedenkoorts. Het land zit met smart te wachten op een zestiende Elfstedentocht. Maar bestaat er nog een kans dat de Tocht der Tochten ooit nog verreden wordt?
‘It giet oan!’, klinkt het uit alle hoeken van het land wanneer het ook maar een beetje vriest. Een groot deel van Nederland heeft de hoop op een Elfstedentocht nog lang niet opgegeven. Dat bleek ook afgelopen maand weer toen we massaal met zijn allen op schaatsen stonden. Is deze hoop terecht? Volgens weerkundige Piet Paulusma wel: ‘’Binnen vijf jaar ligt er genoeg ijs voor een Elfstedentocht.’’
‘’De tweehonderd kilometer lange tocht gaat door wanneer er over de gehele route minimaal vijftien centimeter ijs ligt’’, vertelt Nynke Eerligh, officemanager van de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden. Dat is sinds 1909 vijftien keer gebeurd. Hoe lang het daarvoor moet vriezen, is van vele factoren afhankelijk. Zoals sneeuw, wind en zon. ‘’Voorheen zeiden we altijd ongeveer veertien dagen lang ’s nachts strenge vorst en overdag matige vorst. Maar gebleken is dat het ook anders kan. In 2012 hadden we bijna een Elfstedentocht. Toen lag er in acht dagen over een groot deel van de route al vijftien centimeter ijs.’’
Paulusma is vastberaden dat het in Nederland nog wel zo’n lange periode kan gaan vriezen. Hij is er zelfs van overtuigd dat dit binnen vijf jaar gebeurt. ‘’Ja, de aarde warmt op. Maar bij deze klimaatverandering horen niet alleen hittegolven, maar ook koudegolven, veel regen en stormen.’’
Hij is zich ervan bewust dat niet al zijn collega’s er zoveel vertrouwen in hebben als hij. ‘’Sommige mensen verklaren me voor gek: ‘Daar heb je die Paulusma weer’. Maar dit zijn ook de mensen die zeggen dat het nooit meer winter wordt. En dat is afgelopen maand ook gebeurd. Precies zoals ik had voorspeld’’, aldus de weerman. ‘’Dat wil niet zeggen dat elke wintervoorspelling van mij uitkomt, maar over het algemeen lukt het best goed.’’
De kans op een tocht is volgens hem wel kleiner, maar hij bestaat nog zeker. Paulusma baseert deze uitspraak, net als zijn collega’s, op klimaat- en kansberekeningen. Hij heeft daarbij wel een kritische noot: ‘’De opwarming van de aarde laat zich niet precies berekenen. Binnen deze berekeningen zitten een heleboel aannames. Daarmee bouw je op iets wat al is gebeurd.’’
De opwarming van de aarde kent extremen: denk aan het hitterecord van afgelopen augustus. Volgens Paulusma horen er naast extreem warme periodes, ook extreem koude periodes bij. Paulusma: ‘’Denk bijvoorbeeld aan februari 2012. Toen hebben we een lange winterperiode gehad. Het heeft toen zelfs 18,9 graden gevroren. Dat zijn fantastische temperaturen voor een tocht.’’ Sneeuwval in het zuiden van de provincie heeft toen roet in het eten gegooid.
Streng winterweer komt volgens hem voor in clusters: ‘’Kijk bijvoorbeeld naar 1995, 1996 en 1997. Of 2010, 2011 en 2012. En nu weer: 2018 en 2021.’’ Ondanks het gat dat ertussen zit, durft Paulusma stellig te zeggen dat het wel gaat lukken in de aankomende jaren. ‘’Afgelopen maand was de verplaatsing van het hogedrukgebied, dat zorgt voor koude temperaturen, net niet goed genoeg. Maar als hij iets langer was gebleven, dan was de tocht er!’’
‘’Warmte is er niet alleen op deze aarde. Er is ook nog kou. En die kou kan nog steeds boven Nederland komen te liggen’’
Piet Paulusma
Deze luchtdrukverdeling bepaalt of we winterweer krijgen. ‘’Afgelopen jaar was de luchtdrukverdeling anders dan de jaren daarvoor. Daarop heb ik gebaseerd dat we in februari konden schaatsen én dat er binnen vijf jaar een tocht komt.’’ Volgens Paulusma zet deze verandering door. ‘’Warmte is er niet alleen op deze aarde. Er is ook nog kou. En die kou kan nog steeds een paar weken of een hele winter boven Nederland komen te liggen.’’
Ook het Koninklijke Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) sluit de schaatstocht langs de Friese steden nog niet uit. Volgens berekeningen van het KNMI is de kans op een Elfstedentocht eens in de zestien jaar. Toch is het al 24 jaar geleden dat de laatste tocht geschaatst is. De Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden laat de moed hierdoor niet in de (schaats)schoenen zinken. ‘’We gaan er nog steeds voor. Anders hadden we de vereniging al wel opgedoekt. Als het KNMI en andere meteorologen er nog steeds vanuit gaan dat het kan, dan doen wij dat ook’’, zegt Eerligh vastbesloten.