Achtergrondartikel
Immigratieprobleem? Wolven verhuizen naar de Veluwe
1 maart 2021
Alicia Paap
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2020-2021)

Zo’n anderhalve eeuw geleden bewandelde de laatste wolf Nederlandse gronden. Na een lange klopjacht werd de laatste wolf in 1897 uit Nederland verdreven. Tot er ineens op 7 maart 2015 een wolf de Duitse grens overstak en een aantal dagen in Drenthe verbleef. Dit moment markeerde het begin van nog vele bezoeken en daarmee ook de terugkeer van de wolf in Nederland. Maar hoe kan het dat er ineens, na 150 jaar, dat de wolf toch besloot terug te keren? Moeten we nu vrezen voor de nieuwe bewoner van ons land?

Toen de eerste wolf in maart 2015 werd gespot, was er nog weinig duidelijk over het dier. Waar kwam het vandaan? Waarom toonde het weinig angst naar mensen toe?

Enkele dagen werd het dier in de gaten gehouden in hoop op antwoorden. Een maand later wordt het dier in Duitsland aangereden. Een verdrietig gegeven, maar nu kon bewezen worden dat het inderdaad een wolf was en dat het afkomstig was van de zogenoemde Duitse Munster roedel. Sindsdien nam de wolven activiteit vlakbij de Duitse grens toe. Bezoeker na bezoeker werd gespot. Drie jaar later besloten de eerste wolven zich zelfs in Nederland te vestigen.

In het daaropvolgende voorjaar zijn de eerste vijf welpen sinds lange tijd, geboren in Nederland. Op andere plekken in Nederland zijn er nu ook territoria van andere wolven ontstaan. Dat de wolf nu zijn terugkeer kon maken heeft onder andere te maken met beschermingsrichtlijnen. ‘Dat komt door de verandering in denken van de meeste Europeanen.’ zegt Leo Linnartz, ecoloog bij ARK. Doordat natuur en natuurbescherming veel belangrijker is geworden voor de mens, zijn er veel diersoorten nu beschermd. Het besef dat ook de roofdieren en roofvogels erbij horen drong door, waardoor deze nu ook beschermd zijn. ‘Deze breed ondersteunde bescherming en bijbehorende wetgeving heeft de terugkeer van wolven mogelijk gemaakt.’

Bewondering en angst

De mens en de wolf hebben al samen geschiedenis sinds de tijd van de Jager-verzamelaar, vertelt Dick Klees, onderzoeker en natuurfotograaf. Toen heeft de mens met bewondering naar de wolf gekeken en de wolf zelfs meerdere keren te weten domesticeren, waardoor wij nu onze trouwe viervoeters in ons leven hebben. Maar het moment dat de mens vee is gaan houden maakte de wolf een keerpunt in de ogen van de mens: er ontstond conflict.

Door de gedomesticeerde wolf, de hond, was de wolf niet meer nodig voor de jacht en de waak. Adel en de kerk beeldden het dier af als een duivel of een monster en boeren zagen hun kostbare vee ten onder gaan aan hongerige wolven. Er ontstond angst voor de wolf.

‘Kinderen zijn onbevangen. Ze vinden wolven prachtig. Het zijn de angsten van de ouders die ze bang maken.’

Niets te vrezen

‘De wolf is risicomijdend. Als je gevaar aangaat en je raakt gewond, kan je de volgende dag niet jagen naar eten.’ zegt Klees. De wolf is schuw en niet geïnteresseerd in mensen. Uit een onafhankelijk onderzoek van Motivaction, in opdracht van het Ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit (LNV), blijkt dat veel Nederlanders zich bewust zijn van het gedrag van wolven en dat veel mensen wolven als ongevaarlijk voor de mens beschouwen. Verder bleek uit het onderzoek  dat het draagvlak van de wolf groeit.

In 2012 was 45% van de Nederlandse bevolking positief over de terugkeer van het dier. In 2020 bleek dit gestegen naar 57%. De angst voor de wolf lijkt af te nemen. Toch zal er wel gekeken moeten worden naar de integratie van de wolf, omdat de Nederlandse samenleving opnieuw moet leren samen te leven met het dier.

Er is in 2019 al een interprovinciaal wolvenplan opgesteld, waarin preventieve maatregelen voor veehouders staan. De Zoogdiervereniging vindt dit een goed beleid voor wettelijke verantwoordelijkheid van de provincies, maar de kwestie bestaat uit meer dan alleen de juridische kant, schrijft Glenn Lelieveld in een artikel op de Zoogdiervereniging.

Ecosysteem

De terugkeer van de wolf is veelbelovend voor het ecosysteem. Dick Klees beschrijft een positief effect van de terugkeer van het dier. ‘Ze brengen verandering in de wild samenstelling.’ De wolven jagen namelijk het liefst op de zwakke dieren, omdat dit voor hen ook een laag risico is. Zo blijven de populaties van de prooidieren kleiner, verbetert de algemene conditie van de prooidieren en vermindert de circulatie van ziekten.

Maar de wolven zorgen er ook voor dat de kuddes prooidieren in beweging blijven. Ze kunnen niet meer op één plek blijven grazen en daar alles kaalplukken, maar zijn genoodzaakt om rond te trekken. Dat bevordert de groei van planten.

Daarnaast hebben de wolven ook een effect op de andere roofdieren. De wolf ziet andere roofdieren als concurrent, dus vossen en dassen zijn genoodzaakt om zich beter te verstoppen en hun nesten en hollen bij meer beschutting te maken. ‘Al is het nog nooit aangetoond of de populaties van deze dieren daardoor verkleinen.’

Verspreiding

Over hoe en waar de wolf zich gaat vestigen zeggen zowel Klees als Linnartz: ‘Het is moeilijk te voorspellen.’ Wolven kunnen enorme afstanden afleggen en er is nog genoeg ruimte in Nederland. ‘De Veluwe is nog niet vol en ook elders is nog plek.’ zegt Linnartz. ‘Het zou zomaar kunnen dat wolven zich in de duinen vestigen, maar het zal niet de eerste plek zijn.’

Er zijn voor de wolven genoeg damherten en reeën om te eten, maar de uitdaging ligt hem ook bij het drukke verkeer in de Randstad. De dieren moeten eerst al de verkeersdrukte weten te overleven in hun trek naar de duinen en als ze dan arriveren kampen ze met weinig rust door de dichtbevolktheid van de randstad. Daarnaast zegt Klees: ‘Ze veroorzaken daar mogelijk ook een maatschappelijk probleem, omdat ze de herten de weg op kunnen jagen.’

Dick Klees: ‘Een sterk verhaal over een wolf wordt prachtig gevonden en men vertelt het terwijl de hand over de kop van een hond aait.’

Meer lezen over de wolf? Dat kan bij Wolven in Nederland.

1 maart 2021 |
Alicia Paap
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2020-2021)