Bron afbeelding: Pexels
Het coronavirus heeft interessante neveneffecten. Fabrieken gaan dicht, mensen gaan niet meer naar hun werk, leggen minder kilometers af, cancelen vakanties en maken geen gebruik van het vliegtuig. Zorgt dit voor minder schadelijk fijnstof in de lucht met positieve gezondheidseffecten als gevolg?
Wat is fijnstof eigenlijk? Volgens Ulrike Gehring -expert in luchtvervuiling en gezondheid- is het een complexe mix van verschillende deeltjes die meerdere bronnen hebben. Fijnstof -ook wel PM2,5- zijn deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer. Alles wat kleiner is dan 10 micrometer kan ons luchtwegstelsel binnendringen.
Verloren levensjaren
In onderstaande kaart zie je dat er veel mensen overlijden aan de gevolgen van luchtvervuiling. Europa zou vele levensjaren kunnen redden door meer energie te steken in het verbeteren van de luchtkwaliteit. Vooral Oost-Europese landen verliezen veel levensjaren.
Remco Westerink -neurotoxicoloog aan de Universiteit Utrecht- zegt dat er op dit moment al veel aandacht is voor luchtvervuiling. ‘Er is kritiek op de uitbreiding van Schiphol en er zijn discussies over het afbouwen van veehouderijen.’ Ook Ulrike Gehring -expert in luchtvervuiling en gezondheid- geeft aan dat steden luchtvervuiling proberen te verminderen door het stimuleren van fietsen en het verbieden van oude diesels. Aan de andere kant geeft ze aan dat de EU nog niet streng genoeg is. Gehring: ‘De Europese normen voor fijnstof en stikstofdioxide zijn in termen van gezondheid niet veilig. De EU moet voortdurend een afweging maken tussen gezondheid en commerciële interesses.’
Ziekten door luchtvervuiling
Waarom overlijden mensen aan fijnstof? Het fijnstof in de lucht kan volgens onderzoek verschillende ziekten tot gevolg hebben. In onderstaande taartdiagram is te zien dat 7% van het aantal doden dat overlijdt aan luchtvervuiling, longkanker krijgt. Andere ziekten zijn COPD, longontsteking en hartziekten.
Levens redden door Corona?
Milieu-econoom Marshall Burke van de Stanford Universiteit doet onderzoek naar de luchtkwaliteit in China in relatie tot Covid-19. In twee maanden lockdown daalde de hoeveelheid fijnstof drastisch. Burke rekent uit dat dit 4.000 kinderen en 73.000 ouderen het leven heeft gered in China. Burke stelt dat de levens die gered zijn door de vermindering in luchtvervuiling 20 keer meer is dan de sterfgevallen door corona.
In onderstaande kaart is te zien dat ook de luchtvervuiling in Nederland sterk is afgenomen. Heeft dit gezorgd voor positieve gezondheidseffecten? Ulrike Gehring zegt: ‘Je zou verwachten dat de luchtkwaliteit sterk verbeterd op het moment dat wij massaal thuis werken. Dit valt vies tegen. We zien geen grote afname in fijnstof, omdat de bronnen waar fijnstof ontstaat erg divers zijn. Bovendien hadden we Oostenwind tijdens de lockdown. Fijnstof vanuit andere landen blaast dan onze kant op.’
Als je naar deze kaart kijkt, zou je denken dat we leven in een gezondere lucht. Dit is helaas niet het geval. Gehring: ‘De kaarten die wij zien op het journaal zijn satellietbeelden. Dit laat zien wat er bovenin de atmosfeer gebeurd en niet zo zeer wat er gebeurd op leefniveau.’
Stikstofdioxide (NO2) is veel afhankelijker dan fijnstof voor verkeer. Gehring: ‘NO2 daalt wel op plekken met veel verkeer. Dit effect is erg lokaal. Ik kan me voorstellen dat deze daling een gunstig effect heeft op de gezondheid van mensen die dichtbij een drukke weg wonen.’
Luchtvervuiling versterkt Covid-19
Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat Covid-19 slechter uitpakt voor mensen die op een plek wonen waar meer luchtverontreiniging is. Gehring geeft aan dat dit zou kunnen komen door het feit dat mensen die blootgesteld zijn aan luchtvervuiling vaker hart-en vaatziekten, ontstekingsreacties en longziektes hebben. Dit maakt ze gevoeliger voor het virus.
Oplossingen
Het probleem van luchtvervuiling kan niet van de een op de andere dag opgelost worden. Remco Westerink: ‘De moeilijkheid is vooral dat maatregelen geld kosten en indirecte economische schade veroorzaken.’ Volgens hem zouden we het probleem gedeeltelijk op kunnen lossen door de vermindering van intensieve veehouderij, industrie en transport. Westerink: ‘Eigenlijk hebben deze maatregelen pas echt zin als omringende landen hetzelfde doen. Anders ademen we nog steeds de vervuiling van onze buurlanden in.’
De Covid-19 lockdown legt de industrie en het verkeer voor een groot deel plat. Maar deze positieve gevolgen op de gezondheid zijn maar erg lokaal terug te zien in Nederland. Toch moeten we inzien dat luchtvervuiling invloed heeft op onze gezondheid. Als we meer energie stoppen in het verschonen van de lucht, zullen vele levens gered worden.