De woorden ‘It giet oan’ hebben we sinds 1997 al niet meer gehoord. Dat komt vooral door de zachte winters. Volgens het KNMI was afgelopen winter de één na warmste sinds 1901. Met 6,4 graden, lag het gemiddelde drie graden hoger dan normaal. Daarbij waren dagen, waarin de temperatuur niet boven de nul uitkwam (ijsdagen), de hele winter door niet gemeten. Deze ijsdagen zijn natuurlijk essentieel voor de Elfstedentocht. De klimaatverandering zorgt voor minder kans op ijsvorming. Het wordt daardoor steeds onwaarschijnlijker dat er überhaupt nog een georganiseerde Elfstedentocht verreden kan gaan worden in de 21e eeuw.
Voor een Elfstedentocht waar 600.000 schaatsers in meerijden, moet het ijs op alle plekken 15 cm dik zijn. Of de Tocht doorgaat wordt in samenspraak met het KNMI bepaald. De ideale omstandigheden die daarvoor nodig zijn, worden door de klimaatverandering steeds zeldzamer. Het moet namelijk minimaal twee weken lang flink vriezen om zulk dik ijs te krijgen. Voor mooi ijs mag er het liefste geen neerslag vallen en mag het niet hard waaien. Twee weken is erg lang, gezien de temperatuur de afgelopen winter overdag geen enkele dag boven het vriespunt uitgekomen is. Daarnaast, zoals onder andere merkbaar was in de winter van 2019, wordt het klimaat steeds extremer. Op 25 februari 2019 was de hoogste wintertemperatuur sinds 1901 gemeten, dit werd de twee opeenvolgende dagen meteen weer verbroken met 20,5 °C. Dat terwijl februari de meest geschikte periode is om mooi ijs te krijgen. Afgelopen februari was het door de vele zware stormen onmogelijk geweest om mooi ijs te krijgen.
Aangezien het weer niet altijd meezit, zit de organisatie daarom strak in elkaar. Het mag immers niet aan de crew liggen dat de Tocht niet door kan gaan. De Rayonhoofden en het Elfstedenbestuur doen steeds vroeger voorbereidingen en zijn het hele jaar in de weer om ervoor te zorgen dat alles klaar is, mocht het zo ver zijn. In november worden bijvoorbeeld al klúntrappen neergelegd, zodat er niet in het ijs geboord hoeft te worden. En er zijn speciale kanalen aangelegd die dicht gezet kunnen worden, zodat het ijs sneller kan groeien.
Elke maand zijn er vergaderingen en in juni loopt de organisatie in een weekend het hele draaiboek door. Op deze manier is iedereen goed voorbereid om vanaf 1 december, binnen 48 uur, de Elfstedentocht te kunnen organiseren. Dat is nodig, want een Rayonhoofd mag niet ouder zijn dan 70 jaar en er is, onder andere, door deze regel geen enkel Rayonhoofd meer in de organisatie dat zelf de Tocht georganiseerd heeft. Net als de Rayonhoofden, hebben sommige voorwerpen ook nog nooit een Elfstedentocht meegemaakt. In een loods liggen alle spullen die nodig zijn om de Elfstedentocht te kunnen organiseren, opgeslagen. Aangezien de laatste editie 23 jaar geleden is, zijn sommige spullen over de datum, en zijn andere spullen, die jaren geleden nieuw aangeschaft waren, nog nooit uit de doos geweest.
De 20e eeuw telde maar liefst 15 Tochten en er is nog nooit zo’n lange periode zonder Elfstedentocht geweest. De kans dat er deze eeuw nog een Elfstedentocht komt, wordt, gezien de klimaatverandering, steeds kleiner. “Als alles meezit is er nog kans op vijf Elfstedentochten in deze eeuw, maar realistisch gezien zullen het nog maar één of twee Tochten worden”, vertelt Thom Zwagers van het KNMI in de documentaire ‘Altijd Klaar voor de Tocht‘. De eerstvolgende Elfstedentocht zou dus zomaar de laatste kunnen zijn.
Als iemand nu met het idee van een tocht zou komen, waarbij er 60.000 mensen bijna 200 kilometer schaatsen met publiek uit heel Nederland, zou het waarschijnlijk niet door mogen gaan. Het is veel te massaal en gevaarlijk, maar het is nu onderdeel van de geschiedenis van ons land. Om het gat met de vorige Elfstedentocht iets te dichten, is hieronder een overzicht te zien van alle steden van de Elfstedentocht om de Tocht toch nog een beetje te kunnen beleven.